Liszt - Annees de Pelerinage Vallee d'Obermann

Εικόνες από τους καιρούς που πέρασαν αλλά επιστρέφουν, αιώνιες πια, χωρίς τους μικρούς φόβους, τις ασήμαντες λαχτάρες, δίχως τη σκόνη του καιρού. Πέρα από ανάγκες και επιθυμίες. Παντού στο χώρο και στον χρόνο. Τώρα και για πάντα.
Ευγνωμοσύνη, τι άλλο.

Decalogue Of The Artist

I. You shall love beauty, which is the shadow of God 

over the Universe.

II. There is no godless art. Although you love not the
Creator, you shall bear witness to Him creating His likeness.

III. You shall create beauty not to excite the senses
but to give sustenance to the soul.

IV. You shall never use beauty as a pretext for luxury
and vanity but as a spiritual devotion.

V. You shall not seek beauty at carnival or fair
or offer your work there, for beauty is virginal
and is not to be found at carnival or fair.

VI. Beauty shall rise from your heart in song,
and you shall be the first to be purified.

VII. The beauty you create shall be known
as compassion and shall console the hearts of men.

VIII. You shall bring forth your work as a mother
brings forth her child: out of the blood of your heart.

IX. Beauty shall not be an opiate that puts you
to sleep but a strong wine that fires you to action,
for if you fail to be a true man or a true woman,
you will fail to be an artist.

X. Each act of creation shall leave you humble,
for it is never as great as your dream and always
inferior to that most marvelous dream of God
which is Nature.

Gabriela Mistral

Το υψηλό στην τέχνη - Παπανούτσος

Ποιος τεχνίτης είναι ικανός να δημιουργήσει μεγάλα έργα; Όχι απλώς εκείνος που έχει μεγάλη μαστοριά, αλλά όποιος έχει πρώτα απ' όλα μεγάλη ψυχή.

Κύριος γενεσιουργός λόγος του Υψηλού είναι η μεγαλοφροσύνη, ο νους που εμφορείται από υψηλές ιδέες, το πνεύμα που υψώνεται πάνω από τα κοινά και ευτελή φρονήματα στη σφαίρα της μεγαλοσύνης, των γενναίων διαθέσεων και των ευγενών στοχασμών.

Οι μικρές ψυχές που χαμοπετούν, οι αδύνατες και μικροχαρείς διάνοιες που ταπεινά και δουλόπρεπα κατατρίβονται σε χαμηλά και πρόστυχα πράγματα, αποτελματωμένες μέσα στην καθημερινότητα, δεν μπορούν να δημιουργήσουν έργα θαυμαστά και με αιώνια αξία.

Βέβαια στον κορυφαίο δημιουργό χρειάζονται και άλλα προσόντα έμφυτα όπως το πάθος και επίκτητα: να σπουδάσει τους νόμους και τα στρατηγήματα της τέχνης του. Αυτά όμως θα αποδώσουν με την προϋπόθεση ότι υπάρχει ήδη το πρώτο: η μεγαλοφροσύνη.

Για τούτο, εκείνο που μπορούν να του προσφέρουν όσοι με την «επιστήμη» τους (τη φιλοσοφική θεώρηση, την κριτική ανάλυση κ.τ.λ.) θα επωάσουν το τάλαντό του, είναι «τας ψυχάς αναστρέφειν προς τα μεγέθη», να στρέψουν την ψυχή του προς τις μεγάλες συλλήψεις, τα μεγάλα αισθήματα, τις μεγάλες προθέσεις, για να γίνει το πνεύμα του ικανό να κυοφορήσει «γενναίες» ιδέες, «ώσπερ εγκύμονας αεί ποιείν γενναίου παραστατήματος».

(Το χωρίο θυμίζει την «περιαγωγή της ψυχής» προς τα όντως όντα, της πλατωνικής Πολιτείας, και τους «εγκύμονας την ψυχήν», του πλατωνικού πάλι Συμποσίου).

Ανάφλεξη λοιπόν του πάθους και διδαχή της τεχνικής, αλλά πάνω απ’ όλα ανάταση της ψυχής προς σπουδαία και ευγενή φρονήματα – ιδού τι χρειάζεται ο δημιουργός που φιλοδοξεί να κινηθεί πέρα από τους κοινούς τόπους και να κριθεί με άλλα, όχι με τα κοινά μέτρα.

Το βαρυσήμαντο και μόνιμο στοιχείο σ’ αυτή τη σειρά σκέψεων του αρχαίου τεχνοκριτικού [αναφέρεται στον ανώνυμο συγγραφέα του μικρού δοκιμίου «Περί ύψους» - 2ος ή 3ος αιώνας μ.Χ.], είναι, νομίζω, η παρατήρησή του:

1. Ότι στη λογοτεχνική δημιουργία το κύριο βάρος πέφτει πρώτα απάνω στο «τι έχουμε να πούμε» και έπειτα στο «πώς θα το πούμε».

2. Ότι αυτό το «τι» έχει στενή, αδιάσπαστη συνάρτηση με μια ψυχική διάσταση, με ένα πνευματικό μέγεθος, με ένα ανθρώπινο ποιόν.

Τα υψηλά έργα εκφράζουν υψηλά νοήματα, και τα υψηλά νοήματα τα συλλαμβάνουν άνθρωποι υψηλής ποιότητας. Τα μεγάλα δημιουργήματα: την Ιλιάδα, την Ορέστεια, τη Θεία Κωμωδία, τον Φάουστ, τα έχουν πλάσει μεγάλοι άνθρωποι, «νόες βαθείς» (κατά τη σολωμική φράση).

Ό,τι ακριβώς μας κάνει αίσθηση στα μεγάλα ποιητικά έργα και δικαιώνει την αθανασία τους είναι το ανθρώπινο ποιόν, το μοναδικό και ανεπανάληπτο, του δημιουργού τους. Μέσα στο πλήθος των ομοίων τους με αυτή την ιδιότητά τους διακρίνονται και καθιερώνονται.

Όταν αφήνουμε να πέσει από τα χέρια μας ένα φημισμένο κείμενο με αίσθημα κενού μέσα μας (παρά τη λάμψη που μπορεί να έχει στη φραστική διατύπωση, και τη σοφία στη σύνθεσή του), τούτο συμβαίνει επειδή διέψευσε τις προσδοκίες μας.

Μας έχει δώσει την ελπίδα ότι μας περιμένει στις σελίδες του ένα υψηλό ανθρώπινο ποιόν, η «μεγαλοφροσύνη» του συγγραφέα, αλλά δεν τη συναντήσαμε – εκείνο που βρήκαμε ήταν ίσως ένας ωραίος λόγος, όχι μια μεγάλη ψυχή.

Κανείς φυσικά δεν αμφισβητεί την αξία που έχει στην καλλιτεχνική κατασκευή η άψογη μορφή· μέσα στο πνεύμα όμως του μεγάλου συγγραφέα το υψηλό «τι» τελικά θα ανακαλύψει το «πώς» θα εκφραστεί χωρίς να προδοθεί.

Υπάρχει άραγε τρόπος να βεβαιωθεί ένας τεχνίτης του λόγου ότι τα προϊόντα του πνεύματός του πληρούν τους όρους της μεγαλοφροσύνης και της υψηγορίας και μπορούν επομένως να διεκδικήσουν την τιμή του «υψηλού»;

Πώς θα βοηθήσουμε έναν επίδοξο δημιουργό να εκτιμήσει ο ίδιος το έργο του και να κρίνει αν με τον οίστρο και την επιδεξιότητά του έχει απογειωθεί από τα χαμηλά στρώματα των ασήμαντων επιδόσεων και βρίσκεται στις κορυφαίες βαθμίδες της κλίμακας, στη σφαίρα του «ύψους»;

- Ευτυχώς υπάρχουν μέτρα για να μετρηθεί, απαντά ο ανώνυμος τεχνοκριτικός μας [αναφέρεται και πάλι στον ανώνυμο συγγραφέα του μικρού δοκιμίου «Περί ύψους»], ευτυχής που ζει σε μια εποχή «επιγόνων» με λαμπρό και ένδοξο παρελθόν πίσω της.

Είναι οι μεγάλοι συγγραφείς, οι κορυφαίοι του είδους, οι κλασικοί «Όταν» γράφει (κατά την ελεύθερη κάπως απόδοση του Π. Λεκατσά) «δουλεύουμε έργο που απαιτεί λόγο υψηλό και φρόνημα μεγάλης ψυχής, καλό είναι να αναπλάττουμε στη φαντασία μας την εξής περίπτωση: πως αυτό το ίδιο, αν τύχαινε, θα το 'λεγε ο Όμηρος; Και με ποιο ύφος θα το διατύπωνε ο Πλάτων ή ο Δημοσθένης ή στην ιστορία ο Θουκυδίδης;

Γιατί, καθώς με την προσήλωση πέφτουν στα μάτια μας τα έξοχα εκείνα πρότυπα σαν άστρα που ξεχωρίζουν, ανεβάζουν ως ένα σημείο τις ψυχές μας προς τα όρια της ιδανικής τελειότητας που αναπλάθουμε.

Ακόμη καλύτερα αν σχεδιαγραφούμε τούτο με τον νου μας: πώς θα τ’ άκουγε τούτο λεγόμενο από μένα ο Όμηρος αν ήταν μπροστά ή ο Δημοσθένης; Ή ποια εντύπωση θα τους προξενούσε; Γιατί στ’ αλήθεια μεγάλο είναι το αγώνισμα να προϋποθέτει κανείς ένα τέτοιο για τα δικά του λογοτεχνήματα δικαστήριο και θέατρο και μπροστά σε τόσο μεγάλους ήρωες, σαν κριτές και μάρτυρες ν’ αναλαμβάνει την ευθύνη των γραφομένων του» (XIV 1-2).

Από το βιβλίο Τα μέτρα της εποχής μας, 

Ε. Π. Παπανούτσος, εκδόσεις Φιλιππότη

Πίνακας: Joseph Mallord William Turner

Παλιές Φωτογραφίες

Παλιές φωτογραφίες
Που όλο και λιγότερους αφορούν
Σχεδόν μας ψιθυρίζουν
Μέχρι να μείνουν τελικά βουβές

Και όσοι σε αυτές κατοικούν
Σε λίγο δεν θα έχουν όνομα

Όταν θα είμαστε πολύ δυνατοί

Όταν θα είμαστε πολύ δυνατοί 

Ο κόσμος μας θα έχει πετρώσει

Τα έκπληκτα μάτια μας θα κυριαρχούν στο κύμα

Τα απέραντα πηγάδια θα κλείσουν

Οι σπηλιές θα έχουν φωτιστεί

Και νύχτα για μας δεν θα υπάρχει

Όταν θα είμαστε πολύ δυνατοί

Οι αδέξιες μάχες θα έχουν πια ξεχαστεί

Η γλώσσα μας θα είναι βεβαίως περιττή

Και θα την ξεριζώσουμε χωρίς σκέψη

Θα έχουν πια αποβιβαστεί στις παραλίες

Όλοι οι εχθροί και οι φίλοι

Αλλά ο κόσμος μας θα έχει πετρώσει

Σαντορινιό

Φωτεινές ριπές οι μέρες μας εκείνες
Κάτω από μιαν αχυρένια ομπρέλα
Στη φωτισμένη στενή παραλία
Δοσμένοι στο κελάρυσμα του χρόνου

Ω, πώς ησύχαζες ψυχή
Όταν σε έκρυβαν τα αρμυρίκια
Απλώνοντας απαλό αέρα στο κορμί σου
Με τα μικρά φτωχά τους δάχτυλα

Σύρος, 2015

Die Walküre

Η τέταρτη ή πέμπτη πλήρης ακρόαση της Βαλκυρίας του Βάγκνερ ολοκληρώθηκε χθες το βράδυ. Άλλο ένα τρανταχτό παράδειγμα του "υψηλού" (Βλ Λογγίνος). Όταν μιλάω για Υπαρξιακή-ποιητική σε τέτοιες εμπειρίες ακριβώς αναφέρομαι. Αποκλείεται, αν κάποιος έχει αληθινά ακούσει αυτό το έργο, να βγει από την ακρόαση αυτή ο ίδιος άνθρωπος.

Άσε να φυλλορρούν

Άσε να φυλλορροούν τα άνθη και άσε να σβύνουν διά παντός τα όμορφα πρόσωπα. Ας αφανίζονται οι ωραίες χειρονομίες μέσα στο χρόνο που φεύγει, τα βλέμματα τα φωτερά ας σβύνουν, ας μένουν οι παλάμες δίχως νερό, αρκεί που κάποτε σε΄αυτές ξεδίψασαν τα περιστέρια, που έφυγαν. Διότι αυτά είναι η κρουστή αλήθεια. Και το χάδι για να είναι χάδι πρέπει να είναι παροδικό, και το φιλί για να είναι φιλί θέλει να είναι φευγατικό, και η αγάπη για να είναι αγάπη οφείλει να σβύσει, και η ζωή για να είναι ζωή πέπρωται να είναι εφήμερη. Αρκεί το εφήμερο να βιώνεται ως εφημερία.

Χρήστος Μαλεβίτσης
Η φανερή αλήθεια 
Τα Μήλα των Εσπερίδων σελ. 155

Πίνακας: Lucian Freud

Η Μουσική της Θεραπευτικής Διαδικασίας

Η Μουσική της Ψυχοθεραπείας. 
Παρουσίαση στο 20ο συνέδριο της ΕΑΡ στην Αθήνα. Ιούνιος 2015.

Πρωινές σκιές

Στο βάθος Liszt. Vallée d'Obermann με Claudio Arrau. Ας μιλήσει η μουσική σκέφτομαι. Όσο πιο λίγα πεις εσύ, τόσο το καλύτερο. 

Τα λόγια γίνονται όλο και λιγότερο πειστικά. Γίνονται πιεστικά, στενά και άδικα. Πληγώνουν και με πληγώνουν. 

Φεύγω από τα λόγια. Προς τις ρίζες. Γυρίζω στην ποίηση. Εκεί η μουσική. Η μουσική μου.

Εκεί και η μουσική σου. Αστερισμός της νύχτας, προσωρινός, αιώνιος. Ταυτόχρονα. 

Είναι το σύμπαν που μιλά. 

Παράδοξο άνθος του Όλου. 

Ο λόγος θα γίνεται αναγκαστικά όλο και πιο ελλειπτικός, πιο αινιγματικός. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς.

Πίνακας: Guillaumin by the Road - Paul Cezanne

Γυναίκες αγαπώ…

Γυναίκες αγαπώ που πριν χιλιάδες χρόνια εζήσαν
και τις αγάπησαν ποιητές και τις ετραγουδήσαν.

Και πόλεις αγαπώ που τα ψηλά, αδειανά τους τείχη
κλαίνε γενιών που σβήσανε βασιλικών την τύχη.

Και πόλεις άλλες αγαπώ που θα χτιστούν μια μέρα
όταν κανείς μας δε θα ζει κανείς μας πια εδώ πέρα.

Γυναίκες αγαπώ – λιγνές, αβρές, μ’ εξαίσια κάλλη
όπου κοιμούνται αγέννητες στων χρόνων την αγκάλη.

Σα θα ’ρθουν η ομορφιά τους που σαν άστρο θα φαντάζει
χλωμή με των ονείρων μου την ομορφιά θα μοιάζει.

Ποίηση: Hermann Hesse

Μετάφραση: Λ. Κουκούλας

Πίνακας: Paul Klee 

(Με αφορμή μια παρουσίαση για τον  Hermann Hesse 

που πραγματοποίησε στο "Γίγνεσθαι" η Δανάη Σταματοπούλου)

To be a poet

To be a poet is to be taller, to be bigger
Than men! It is to bite as if you’re kissing!
It is to give alms, although you are a beggar like
King of the Realm where only pain is missing!
It is to have a thousand desires for splendor
And do not even know what we want!
It is to have inside yourself a flaming star,
It is to have the condor’s mighty claw and wing!
It is to be hungry, to be thirsty of Infinity!
By helmet, golden and satin mornings…
It is to condense the world into one lonely cry!
And it is loving you, thus, hopelessly…
And it is you being soul, and blood, and life in me
And tell it singing to everyone!

Florbela Espanca (1894 -1930)
 Πίνακας: Yuri Annenkov

(Με αφορμή μια ανάρτηση της Eleonora Aggelou στο facebook)

Ο απλός εγωισμός είναι ένας λαβύρινθος

Είμαστε μάρτυρες ενός γιγαντιαίου θεάματος, όπου αναρίθμητες ανθρώπινες ζωές περιφέρονται απωλεσμένες μέσα στους ίδιους των τους λαβυρίνθους, με το να μην έχουν τίποτε στο οποίο να αφιερώσουν τους εαυτούς των...
Η κατάσταση θα φαινόταν ιδεώδης, αφού κάθε ύπαρξη αφήνεται εντελώς ελεύθερη να πράξη ακριβώς αυτό που επιθυμεί - να μεριμνήσει για τον εαυτό της...
Αλλά το αποτέλεσμα υπήρξε αντίθετο προς το αναμενόμενο. Με το να δοθεί στον εαυτό της, κάθε ζωή αφέθηκε άδεια, χωρίς να έχει τίποτα να κάμη. Και καθώς πρέπει να γεμίση με κάτι, επινοεί ματαιότητες και παρέχει στον εαυτό της κενές απασχολήσεις που δεν έχουν τίποτε το εσωτερικό, το ειλικρινές. Σήμερα είναι αυτό, αύριο είναι το άλλο, εντελώς το αντίθετο στο πρώτο. Η ζωή απόλλυται, καθώς βλέπει πως είναι εντελώς μόνη. Ο απλός εγωισμός είναι ένας λαβύρινθος.

Ορτέγα Υ Γκασσέτ. Η Εξέγερση των Μαζών. 

Μετάφραση Χρήστος Μαλεβίτσης. . 

Leonard Bernstein on Haydn's The Creation

Σύντομη αλλά εξαιρετική ομιλία του Leonard Bernstein σχετικά με το έργο Δημιουργία του Haydn. Θίγει θέματα που θα ήθελα να μην ξεχνώ, μέσα στην αλλοτριοτική επιδραση της καθημερινότητας.

Ωδή

Α! τούτοι οι θόρυβοι και τούτη η κίνηση

Πρέπει να μπούνε στα τραγούδια μου και να ιστορούν

Για μένα, για τη ζωή μου την ανέκφραστη, την παιδική μου ζωή

Που πια δε θέλει τίποτα να ξέρει, μόνο

Σ΄αβέβαια πράγματα παντοτινά να ελπίζει. 

Από το ποίημα Ωδή

του Valery Larbaud

μτφ. Τάκης Σινόπουλους

πίνακας: Lionel Walden

Επίλογος μιας μέρας

Oskar Schlemmer

Μακρινή σαν τη φωνή του ανέμου
Η χθεσινή της όψη χιόνι που λιώνει

Ήπιαμε για τελευταία φορά
Σε ξύλινο τραπέζι χωρίς χαρά
Γύρω μας σπασμένα κλαδιά
Μια ραγισματιά μας διαπερνούσε

Όταν πέφτει το βράδυ
Ήσυχα κατοικείς
Στο μοναχικό δωμάτιο
Καθώς η μέρα βουλιάζει

Περί πλειοψηφίας

Ben Nicholson

Γιατί ακολουθεί κανείς την πλειοψηφία; Άραγε έχει περισσότερο δίκαιο; Όχι, αλλά επειδή έχει περισσότερη δύναμη.

Blaise Pascal

Στοχασμοί 

Σιωπηλή χαρά

Roger Hilton

Ανθίζουν τα λουλούδια της γαλάζιας πηγής
Από τα σπλάχνα τους αναβλύζουν οι αιώνες
Απόμακροι οι ήχοι των πορφυρών κάστρων
Που γκρεμίζουν, καθόλου δεν σε αφορούν

Επειδή σιωπηλά προσκέφαλα σου χάρισε
Η κιθάρα της νύχτας για να προφτάσεις
Της θλίψης σου το πολύχρωμο λουλούδι
Σε θάμνο να κρύψεις φθινοπωρινό

Και να ανθίσει πάλι πάνω από τον πόνο
Της πέτρας που κρατούσες στo στήθος
Να χαιρετίσει τα ιερά ύδατα
Μιας θάλασσας αθόρυβης και λίας

Αναστοχασμός - 2η Συνάντηση - 3 Εταιρείες 1 Σεμινάριο - 2ος Κύκλος

Στους περαστικούς

Lyonel Feininger 

Δεν έχουν φύγει καθώς δεν το μπορούν αφού αθεράπευτα ένα με μας
Πλην φοβισμένοι στις πιο ήσυχες πτυχές της κάθε ώρας
Στο μισοσκόταδο λάμψεις, σκιές, κραυγές ή ίσως φλόγες τους θυμίζουν
Κι εμείς που φανερά περιφρονούμε το όνομα τους, οι υπερήφανοι
Τις νύχτες απότομα ξυπνάμε μ΄ένα σκοτάδι στο στόμα και το λέμε όνειρο

Ή όταν στο Σούνιο φτάνουν τα χέρια και τα μάτια μας 

Για να προσευχηθούν σε μάρμαρα ιερά και κύματα αιώνων
Και μια αύρα άκακη παίρνει τη σκόνη από το δέρμα 

Σαν πρώτη τέφρα και την κάνει Αιγαίο
Ανάμεσα στις κολώνες καρτερούμε κουρασμένοι κι ανυπόμονοι
Και η λάμψη στην καρδιά για τόσο λίγο 

Καθώς η λήθη πάλι μας μεθά κι ο ήλιος είναι μονάχα ήλιος
Κι όμως όταν γυρίζοντας την πλάτη επιστρέφεις, ταξιδιώτης ένοχου καιρού
Αφήνεις κάτι πίσω ξεχασμένο και η ζωή όχι ολόκληρη

Δεν έχουν φύγει καθώς τους γέννησες από το πρώτο κύτταρο το πιο μοναχικό
Ή ήταν πάντα εκεί για να σε περιμένουν στην πρώτη ανάσταση σου
Κι αν προσπαθείς, τρεις κι άλλες τρεις να τους απαρνηθείς
Στην άρνηση σου τους γεννάς ξανά και το γνωρίζεις, άμοιρε των καιρών
Που κουβαλάς όλης της ανθρωπότητας αφέλεια στα χέρια σου
Ενώ η ψυχή σου ξεραμένη τρίβεται στα δάχτυλα και στις παλάμες
σε ψίχουλα που σκορπάς αλόγιστα σε δάσος σκοτεινό, λίγο πριν δύσει

ούτε καν για να χαράξεις ανέλπιδο δρόμο επιστροφής
Χειρότερα, γιατί δεν ξέρεις καν τι να τα κάνεις
έστω κι αν λαχταράς τον οίκο του να ξαναδεις και να γυρίσεις ικέτης
Μα δεν μπορείς καθώς δεν είναι του καιρού σου
κι εσύ μονάχα στον καιρό σου υπάρχεις
ω! περαστικέ.

Νευρώσεις και Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία

Πίνακας: Oskar Kokoschka

Την Παρασκευή 13 Φεβρουαρίου και το Σάββατο 14 θα διεξαχθεί στο "γίγνεσθαι" διήμερο σεμινάριο με θέμα τις νευρώσεις και την υπαρξιακή ψυχοθεραπεία. 

Την Παρασκευή (18:00 – 22:00) θα παρουσιάσουμε το θεωρητικό μοντέλο της κορυφαίας θεραπεύτριας Karen Horney. Για τη σημασία και αξία του έργου της Karen Horney έχει μιλήσει ιδιαίτερα θερμά, εκτός των άλλων και ο Irvin Yalom. Στην παρουσίαση αυτή θα καλύψουμε τα εξής θέματα; 

• Πώς και γιατί δημιουργούνται οι νευρώσεις
• Ποιες οι βασικές νευρωτικές συγκρούσεις
• Για την "τυραννία των πρέπει"
• Τον ιδεατό εαυτό
• Την νευρωτική υπερηφάνεια
• Την αλλοτρίωση από τον εαυτό
• Τις τρεις βασικές νευρωτικές στρατηγικές
• Την θεραπευτική στάση απέναντι στις νευρώσεις

Πίνακας: Oskar KokoschkaΤο Σάββατο 10:00 – 18:00 θα γίνει μια σύντομη αναφορά στις διαφορές μεταξύ νευρώσεων και ψυχώσεων. Θα παρουσιαστούν οι διάφορες κατηγορίες νευρώσεων βάση του DSM και στη συνέχεια θα αναλυθούν περιστατικά που έχουν αντιμετωπιστεί από τους εισηγητές.

Το σεμινάριο απευθύνεται σε θεραπευτές, ψυχολόγους, συμβούλους, και εκπαιδευόμενους στην ψυχοθεραπεία. Τόπος διεξαγωγής του σεμιναρίου: τα γραφεία του γίγνεσθαι.

Παρακαλούμε να δηλώσετε τη συμμετοχή σας. Οι θέσεις είναι περιορισμένες.

Κόστος: 60 ευρώ

Θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης.

Το "γίγνεσθαι" είναι πιστοποιημένο κέντρο δια βίου μάθησης από το Υπουργείο Παιδείας.

Διεύθυνση: Κηφισίας 293 & Δηληγιάννη, Κηφισιά.

Τηλέφωνο: 210 8085712, 210 7250065

gignesthai@gmail.com

Ωράρια: Παρασκευή 12/12/14 18:00 – 22:00

Σάββατο 13/12/14 10:00 – 18:00

Ενδοσκόπηση, αναστοχασμός και θεραπευτική συνομιλία

Τι είναι η ενδοσκόπηση, τι είναι ο αναστοχασμός και τι είναι η θεραπευτική συνομιλία; Και πώς όλα αυτά σχετίζονται με τη θεραπευτική πρακτική; Θα ξεκινήσω με τους όρους. Ο όρος ενδοσκόπηση είναι ιατρικός. Σχετίζεται με το ενδοσκόπιο. Το οποίο είναι ένα εργαλείο που όπως λέει και η λέξη διευκολύνει στο να βλέπουμε μέσα στο σώμα. Αμέσως το πρώτο ερώτημα που έρχεται για την ψυχοθεραπεία είναι, υπάρχει «μέσα» και «έξω» σε αυτό που είμαστε, υπάρχει μέσα και έξω στις ψυχικές μας διεργασίες; Τι είναι το μέσα και τι είναι το έξω; Μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε; Ποιος είναι αυτός που κοιτάζει μέσα και τι είναι αυτό το μέσα προς το οποίο κοιτάζει;

Αν απομακρυνθούμε από την θεωρητική αναζήτηση των όρων και πάμε προς την θεραπευτική πρακτική, εκεί θα δούμε ότι όταν έχουμε απέναντι μας έναν άνθρωπο με τον οποίο δουλεύουμε θεραπευτικά, η αφήγηση του τείνει είτε προς την εσωτερικότητα είτε προς την εξωτερικότητα. Μερικές φορές μοιάζει, τα λόγια που χρησιμοποιεί ο θεραπευόμενος να είναι ήδη έτοιμα και προσχηματισμένα, ωσάν να ανήκουν σε κάτι πιο εξωτερικό και να έχουν σταθεροποιηθεί, να είναι παγιωμένα. Μοιάζει πολλές φορές ο θεραπευόμενος να τα φέρνει και να τα χρησιμοποιεί όπως θα μεταχειριζόταν κάποια αντικείμενα που έχει μπροστά του, στη διάθεση του. Με τρόπο χρηστικό. Αυτή είναι η κατάσταση εξωτερικότητας. Από την άλλη, μερικές φορές, ο θεραπευόμενος, ή κάποιοι θεραπευόμενοι, μοιάζει να είναι συνδεδεμένοι με μία εσωτερική, ζωντανή πηγή, μία ροή, κάτι το ασχημάτιστο, με το οποίο ερχόμενοι σε επαφή, έρχονται σε επαφή με κάτι το οποίο βρίσκεται σε μία διεργασία δημιουργίας. Κάτι το οποίο δεν έχει παγιοποιηθεί. Και το οποίο μοιάζει να είναι μία ζωντανή πηγή από την οποία εκπορεύεται το βίωμα, εκπορεύονται οι σκέψεις. Για να το δούμε λοιπόν σχηματικά, υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι δουλειάς. Ο ένας δίνει έμφαση στην εξωτερικότητα και ο άλλος στην εσωτερικότητα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ως επί το πλείστον, η πιο θεραπευτικά παραγωγική δουλειά γίνεται όταν ο θεραπευόμενος είναι σε επαφή με αυτή την εσωτερική πηγή και είτε κατέχει την ικανότητα να συνδέεται με την πηγή αυτή, είτε μέσα από την θεραπευτική διαδικασία και τις θεραπευτικές παρεμβάσεις, έχει διευκολυνθεί στο να το κάνει.

Με αυτά που έχω πει μέχρι στιγμής, θέλω να τονίσω ότι υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι λειτουργίας, ο ένας συνδέεται με την εσωτερικότητα και ο άλλος με την εξωτερικότητα. Προφανώς αυτά είναι αλληλένδετα. Και να προσθέσω εδώ ότι ό,τι έρχεται από την εσωτερικότητα, και γίνεται λόγος, μετατρέπεται σε εξωτερικότητα. Θα δώσω εδώ μια εικόνα που ίσως το περιγράφει καλύτερα. Ας φανταστούμε μια ροή από λάβα που προέρχεται από ένα ενεργό ηφαίστειο. Ή λάβα αυτή, όπως βγαίνει ρευστή από ένα ηφαίστειο, συναντά τον αέρα ή το νερό και έτσι στερεοποιείται. Με τον ίδιο τρόπο, αυτά τα οποία ο θεραπευόμενος φέρνει, από τη ζωντανή εσωτερική του πηγή, μετατρέπονται σε κάτι παγιωμένο πλέον και στερεοποιούνται.

Ας πάμε για λίγο και στον δεύτερο όρο που εξετάζουμε σήμερα. Τον όρο του «αναστοχασμού». Αυτό που σε πρώτη φάση μας λέει η λέξη είναι ότι ξανά-στοχάζομαι κάτι. Υπάρχει μία επανάληψη. Αυτή η επανάληψη προϋποθέτει ότι υπάρχει κάτι το οποίο είτε έχει λεχτεί, είτε έχει συμβεί και καλούμαστε, μέσα από την ανασκόπηση να το ξαναδούμε, να το ξανασκεφτούμε, να το ξαναεπεξεργαστούμε. Υπάρχει μία επανάληψη λοιπόν εκεί. Ένα ξαναγύρισμα. Για να συνδέσουμε με αυτό που έλεγα προηγουμένως για τη σχέση εσωτερικότητα εξωτερικότητας, όπου λέγαμε ότι κάτι που εκπορεύεται από το χώρο της εσωτερικότητας έχει τα χαρακτηριστικά της ρευστότητας, της αβεβαιότητας, της έλλειψης μορφής, όπως η πυρωμένη λάβα, και μετατρέπεται μετά σε κάτι παγιωμένο. Ίσως, μέσα από τη διαδικασία του αναστόχασμού, εδώ κινούμαστε προς μία αντίθετη πορεία. Αυτό που είναι παγιωμένο, φανερό και βρίσκεται στην εξωτερικοτήτα, ο αναστοχασμός το θέτει εκ νέου, στον χώρο της εσωτερικότητας. Εκεί όπου η επεξεργασία θα ανανεώσει αλλά και εν μέρει θα το αφομοιώσει. Πιθανώς χωρίς να το διαλύσει εντελώς, χωρίς αυτό και να μπορεί και να αποκλεισθεί. Γιατί μιλάμε για μία διαδικασία αναθέρμανσης, για να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε την αναλογία της εσωτερικότητας σαν κάτι που θυμίζει το εσωτερικό ενός ηφαιστείου. Ο αναστοχασμός λοιπόν φέρνει το εξωτερικό, σε επαφή, ξανά, με τον βαθύ πυρήνα του είναι μας. Εκεί συμβαίνουν επεξεργασίες, αλλαγές. Αυτά που έχουν σχηματιστεί μπορεί να μην διαλυθούν απόλυτα, αναβαπτίζονται ωστόσο στην εσωτερικότητα. Αλλάζουν αλλά και μέσα από αυτή τη διαδικασία επηρεάζουν με κάποιο τρόπο και τον εσωτερικό πυρήνα.

Ο τρίτος όρος που σήμερα εξετάζουμε είναι η θεραπευτική συνομιλία. Ο όρος αυτός έχει άμεσα να κάνει με τη διαχείριση της σχέσης μεταξύ εσωτερικότητας και εξωτερικότητας ως θεραπευτική πράξη. Και μπορεί να παίρνει όλες τις μορφές εκείνες, οι οποίες έχουν στόχο την διευκόλυνση της δουλειάς σε ένα επίπεδο που είναι πλησιέστερο προς την εσωτερικότητα παρά το αντίθετο. Η συνομιλία έχει να κάνει λοιπόν με την αντίδραση του θεραπευτή σε αυτό που έρχεται από τον θεραπευόμενο, είτε προέρχεται από τον εσωτερικό πυρήνα του θεραπευόμενου είτε έχει περισσότερο τα χαρακτηριστικά της εξωτερικότητας. Η θεραπεία πραγματοποιείται λοιπόν μέσα από την συνομιλία αυτή. Ο θεραπευτής επικοινωνεί τη δική του αντίδραση σε αυτά τα οποία έχει ακούσει. Η αντίδραση αυτή μπορεί να πάρει φυσικά πολλές και ποικίλες μορφές. Αλλά σε σχέση με το θέμα το οποίο σήμερα διαπραγματευόμαστε μπορούμε να πούμε ότι μεγάλο μέρος των θεραπευτικών παρεμβάσεων, της θεραπευτικής συνομιλίας, αποσκοπεί στη διευκόλυνση της δουλειάς του θεραπευόμενου με έναν τρόπο που είναι πλησιέστερος στην εσωτερικότητα. Ασφαλώς υπάρχουν πολλοί και διάφοροι τρόποι που προάγουν την δουλειά στο επίπεδο της εσωτερικότητας και η κάθε θεραπευτική προσέγγισης προσφέρει και μία διαφορετική εναλλακτική. Η ανάπτυξη των τρόπων, από την υπαρξιακή σκοπιά, όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε απαιτεί εκτεταμένη ανάλυση και παρουσίαση, πράγμα που δεν μπορεί να γίνει στο πλαίσιο αυτής εδώ της ομιλίας.

Ενδεικτικά μόνο θα αναφέρω δύο μεγάλες κατηγορίες θεραπευτικής εργασίας που αποσκοπούν εν τέλει ακριβώς στη ψυχοθεραπευτική δουλειά σε επίπεδα που τείνουν προς την εσωτερικότητα του θεραπευόμενου.

Η πρώτη κατηγορία είναι η Έμφαση στο Εδώ και Τώρα. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε εδώ δύο υποκατηγορίες. Η πρώτη είναι η έμφαση στο εδώ-και-τώρα εστιάζοντας στο ενδοπροσωπικό επίπεδο. Η δεύτερη υποκατηγορία επικεντρώνεται στο διαπροσωπικό επίπεδο.

Την άλλη κατηγορία θεραπευτικής δουλειάς την ονομάζουμε υπαρξιακή ενημερότητα και με τον όρο αυτόν εννοούμαι κάθε παρέμβαση του θεραπευτή η οποία εστιάζει, αναδεικνύει και βοηθάει στην επεξεργασία των βασικών υπαρξιακών ζητημάτων που, εξ ορισμού, αφορούν όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους.

Συνοψίζοντας, υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι δουλειάς στην θεραπευτική διαδικασία. Ο ένας δίνει έμφαση στην εξωτερικότητα και ο άλλος στην εσωτερικότητα. Θεωρούμε ότι είναι επιθυμητό στις περισσότερες των περιπτώσεων να δουλεύουμε όσο το δυνατόν πλησιέστερα στην εσωτερικότητα. Συνεπώς, μεγάλο μέρος της θεραπευτική δουλειάς είναι η προσπάθεια να κινηθεί ο θεραπευόμενος από το επίπεδο εξωτερικότητας προς ένα επίπεδο μεγαλύτερης εσωτερικότητας. Ο αναστοχασμός είναι ένας από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους η θεραπευτική συνομιλία διευκολύνει την μετάβαση από το ένα επίπεδο στο άλλο. Να τονιστεί φυσικά ότι η διαδικασία αυτή δεν είναι σε καμία περίπτωση μονοσήμαντή αλλά παλινδρομική. Για την υπαρξιακή θεραπεία οι δύο βασικοί τρόποι δουλειάς είναι η έμφαση στο εδώ και τώρα και η υπαρξιακή ενημερότητα. Και οι δύο αυτοί τρόποι, όταν εφαρμόζονται από κάποιον έμπειρο θεραπευτή, μέσα στο κατάλληλο θεραπευτικό περιβάλλον, μπορεί να διευκολύνουν την θεραπευτική δουλειά, δίνοντας πρόσβαση στον ζωτικό, εσωτερικό πυρήνα του είναι, που υπάρχει σε κάθε θεραπευόμενο και φυσικά σε κάθε άνθρωπο.

Αλεξης Χαρισιάδης 

Το παραπάνω κείμενο είναι μία από τις ομιλίες που έγιναν στη συνάντηση των παρακάτω τριών εταιρειών:

· Η Ελληνική Εταιρεία Υπαρξιακής Ψυχολογίας «Γίγνεσθαι»

· Το Ελληνικό Κέντρο Focusing (Προσωποκεντρική και Focusing-βιωματική Προσέγγιση).

· Η Ελληνική Εταιρεία Φαινομενολογικής-Υπαρξιακής Ανάλυσης και Ψυχοθεραπείας (Hellenic Society of Daseinsanalysis)

Οι τρείς αυτές εταιρείες συνδιοργανώνουν, για 2η χρονιά, ένα σεμινάριο, που έχει τη φιλοδοξία να συμβάλει στην περαιτέρω εμβάθυνση του φαινομενολογικού βλέμματος στο πεδίο της ψυχοθεραπείας στη χώρα μας.

Οι έννοιες που αναπτύσσονται στις συναντήσεις όπου εισηγητής είναι ο κ. Ξηροπαϊδης, στις συναντήσεις των τριών εταιρειών που ακολουθούν, θα συζητούνται και θα εξειδικεύονται σε ό,τι αφορά το πεδίο της ψυχοθεραπείας.

Σκέψεις

Εικόνα από την ταινία του Tarkovsky, Stalker

Το εγκόσμιο δεν μπορεί να ξεπεραστεί αν παραμείνουμε μόνο σε αυτό. Χωρίς όμως αυτό το ξεπέρασμα η απόγνωση δείχνει αναπόφευκτη, όπως μας έχει προειδοποιήσει και ο Κίρκεγκωρ. Συνεπώς η υπερβατική τόλμη καθίσταται απαραίτητη. Υπερβατική επειδή ενώ οι ρίζες της είναι εντός της εγκοσμιότητας τα άνθη της είναι παραπέρα. Εκεί έγκειται και το μεγαλείο του ανθρώπου. Φέρει μέσα του τον σπόρο της υπερβατικότητας και καλείται να τον καλλιεργήσει.

Εικόνα από την ταινία του Tarkovsky, Stalker

Τρεις φαινομενολογικές εταιρείες- Ένα φαινομενολογικό σεμινάριο

Τρεις φαινομενολογικές εταιρείες - Ένα φαινομενολογικό σεμινάριο

«οὔτοι συνέχθειν, ἀλλὰ συμφιλεῖν ἔφυν»
(Σοφοκλέους, Αντιγόνη, στιχ.523)

2η συνάντηση με θεματική:

«ενδοσκόπηση-αναστοχασμός-θεραπευτική συνομιλία» 

Πέμπτη 22/1 στο «Γίγνεσθαι»

8.30μμ-10.30μμ.

2η χρονιά
Τρεις εταιρείες που μοιράζονται κοινά ερωτήματα και αναζητήσεις,

Η Ελληνική Εταιρεία Υπαρξιακής Ψυχολογίας «Γίγνεσθαι»

Το Ελληνικό Κέντρο Focusing (Προσωποκεντρική και Focusing-βιωματική Προσέγγιση).

Η Ελληνική Εταιρεία Φαινομενολογικής-Υπαρξιακής Ανάλυσης και Ψυχοθεραπείας

(Hellenic Society of Daseinsanalysis)

Συνδιοργανώνουν,

για 2η χρονιά, ένα σεμινάριο, που έχει τη φιλοδοξία

να συμβάλει στην περαιτέρω εμβάθυνση του φαινομενολογικού βλέμματος στο πεδίο της ψυχοθεραπείας στη χώρα μας.

Ο τίτλος του σεμιναρίου είναι :

Edmund Husserl και Martin Heidegger:

Θεμελιώδεις έννοιες της ερμηνευτικής φαινομενολογίας

Εισηγητής του σεμιναρίου θα είναι, ξανά, ο καθηγητής Γιώργος Ξηροπαΐδης

Οι συναντήσεις του σεμιναρίου γίνονται Πέμπτη 8.30μμ-10.30μμ.

στο Dasein Café
Στον πολυχώρο εκδηλώσεων του κινηματογράφου Άνεσις
(Λ. Κηφισίας 14 Αμπελόκηποι, 2ος όροφος)

Στις παρακάτω ημερομηνίες:

1η,   23 Οκτωβρίου 2014, Γιώργος Ξηροπαίδης (έγινε)

2η,   20 Νοεμβρίου 2014, 3 Εταιρίες (έγινε)

3η,   11 Δεκεμβρίου 2014, Γιώργος Ξηροπαίδης (έγινε)

4η,   22 Ιανουαρίου 2015, 3 Εταιρίες (στο χώρο του «Γιγνεσθαι»)

5η,   12 Φεβρουαρίου 2015, Γιώργος Ξηροπαίδης

6η,   12 Μαρτίου 2015, 3 Εταιρίες

7η,   23 Απριλίου 2015, Γιώργος Ξηροπαίδης

8η,   14 Μαΐου 2015, 3 Εταιρίες

9η,   18 Ιουνίου 2015, Γιώργος Ξηροπαίδης και 3 Εταιρίες

Σημείωση:

Οι έννοιες που κάθε φορά θα αναπτύσσονται στη συνάντηση όπου εισηγητής θα είναι ο Γιώργος Ξηροπαΐδης, στην επόμενη συνάντηση των τριών εταιρειών θα συζητούνται και θα εξειδικεύονται σε ό,τι αφορά το πεδίο της ψυχοθεραπείας.

Περαιτέρω πληροφορίες: στις ιστοσελίδες των εταιρειών και στα τηλέφωνα επικοινωνίας που παρατίθενται σε αυτές καθώς και στις διευθύνσεις

daseinanalysisGR@gmail.com

focusinghellas@yahoo.com

gignesthai@gmail.com

Παρακάτω θα βρείτε λεπτομερέστερη ενημέρωση
σχετικά με τη θεματολογία του σεμιναρίου καθώς και σχετική βιβλιογραφία.

Κύκλος διαλέξεων 2014-15

Γιώργος Ξηροπαΐδης

Edmund Husserl και Martin Heidegger:

Θεμελιώδεις έννοιες της ερμηνευτικής φαινομενολογίας

Το χρονικό διάστημα από το 1919 μέχρι το 1929 έχει προσφυώς αποκληθεί η «φαινομενολογική δεκαετία» του Martin Heidegger (1889-1976). Στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ο Γερμανός στοχαστής διατυπώνει το αίτημα ενός ριζικού μετασχηματισμού της φαινομενολογικής φιλοσοφίας του δασκάλου του Edmund Husserl (1859-1938) προς την κατεύθυνση μιας ερμηνευτικής φαινομενολογίας. Κατά τον Heidegger, ο μετασχηματισμός αυτός επιβάλλεται να συντελεστεί τόσο στο επίπεδο του θεματικού προσανατολισμού της φιλοσοφίας όσο και στο επίπεδο της μεθόδου. Η φαινομενολογία δεν μπορεί πλέον να είναι a priori επιστήμη της «αποβλεπτικής συνείδησης [intentionales Bewusstsein (intentional consciousness) = προθετική συνείδηση]», καθόσον ως πρωταρχικό της καθήκον αναγνωρίζεται πλέον η διερεύνηση του «νοήματος του είναι [Sinn von Sein]».

Προκειμένου ωστόσο να απαντηθεί «το ερώτημα του είναι [die Seinsfrage]», πρέπει πρώτα να αναλυθεί εκείνο το ον που διαθέτει μια προθεωρητική κατανόηση του είναι. Το ον τούτο ο Heidegger το αποκαλεί Dasein και το ορίζει ως «είναι-μέσα-στον-κόσμο». Βασική επιδίωξη της φαινομενολογικής οντολογίας είναι να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο οι δομές του «είναι-μέσα-στον-κόσμο» καθιστούν δυνατή τη συνείδηση με την έννοια του Husserl – την αποβλεπτικότητα των ενεργημάτων της κατ’ αίσθηση αντίληψης, της κρίσης, της φαντασίας, κ.τ.λ.

Εάν όμως το πρωταρχικό μέλημα της φαινομενολογίας δεν είναι η ανάλυση της αποβλεπτικής συνείδησης, αλλά η διερεύνηση των οντολογικών δομών του Dasein, τότε η μέθοδός της δεν μπορεί πλέον να είναι αναστοχαστική, εποπτική, ενορατική και περιγραφική, αλλά οφείλει να έχει τον χαρακτήρα μιας σύνθετης ερμηνευτικής διεργασίας.

Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία 
Edmund Husserl, Η φιλοσοφία ως αυστηρή επιστήμη, Αθήνα 1988
Edmund Husserl, Καρτεσιανοί στοχασμοί, Αθήνα 2002
Edmund Husserl, Φαινομενολογία, Αθήνα 2005
Edmund Husserl, Η κρίση των ευρωπαϊκών επιστημών και η υπερβατολογική φαινομενολογία, Αθήνα 2012
Martin Heidegger, Τα βασικά προβλήματα της φαινομενολογίας, Αθήνα 1999
Martin Heidegger, Είναι και Χρόνος, Αθήνα 1978-1985
Martin Heidegger, Οι θεμελιώδεις έννοιες της μεταφυσικής: Κόσμος-Περατότητα-Μοναξιά, Αθήνα 2009
Martin Heidegger, Φαινομενολογικές ερμηνείες στον Αριστοτέλη, Αθήνα 2011