Είναι ύπνος η άνοιξη;

​Λοιπόν γιατί, ὅταν μέ χρυσή μανία

ἡ ἄνοιξη ἐξαφανίζει τ' ἀπομεινάρια τοῦ χειμώνα, γιατί θά πρέπει νά ὀνειρεύεται ὁ νοῦς ἐπιστροφή ἤ θάνατο; Εἶναι ὕπνος ἡ ἄνοιξη;

Αὐτό τό θάλπος εἶναι γιά ἐραστές πού ἐκπληρώνουν τελικά τόν ἔρωτά τους, αὐτή ἡ ἀρχή κι ὄχι ἐπανάληψη, αὐτό τό ἀδιάκοπο βουητό τῆς νέας μέλισσας.

Απόσπασμα απο το ποίημα «Σημειώσεις για έναν υπέρτατο μύθο» του Wallace Stevens, σε μετάφραση του Στάθη Καββαδά. Εκδοσεις Βιβλιοπωλειον της «Εστίας». Πίνακας: Alexej von Jawlensky 

16η Μαΐου 1973

Ένα από αυτά τα πολλά ραντεβού

που δεν μου λένε πια τίποτα.

Πού πήγα εκείνη τη μέρα,

τι έκανα - δεν ξέρω.

Αν κάποιος διέπραξε ένα έγκλημα — δεν θα είχα άλλοθι.

Ο ήλιος έλαμψε και έδυσε αλλά δεν το πρόσεξα.

Δεν έχω σημειώσει κάτι στο ημερολόγιο

για την περιστροφή της Γης.

Θα ήταν πιο εύκολο να σκεφτώ ότι είχα πεθάνει για λίγο

παρά να πω πως δεν θυμόμουν τίποτα,

αν και δεν έπαψα να ζω.

Σίγουρα, δεν ήμουν πνεύμα, ανέπνεα, έφαγα,

ακούγονταν τα βήματά μου

και πρέπει να υπάρχουν ίχ
νη από τα δάχτυλά μου

σε κάποια χερούλια πόρτας.

Οι αντανακλάσεις μου καθρεφτίστηκαν.

Φόρεσα κάτι που είχε χρώμα.

Ένας ή δύο άνθρωποι θα πρέπει να με είδαν

Ίσως εκείνη την ημέρα

Βρήκα κάτι που είχα χάσει νωρίτερα.

Ή έχασα κάτι που βρήκα αργότερα.

Ήμουν γεμάτος συναισθήματα και εντυπώσεις.

Τώρα είναι όλα

σαν κουκκίδες σε αγκύλες.

Πού ήμουν τυλιγμένος,

πού κρύφτηκα -

είναι μάλλον ένα έξυπνο κόλπο

να εξαφανιστεί κανείς από παντού.

Ταρακουνώ τη μνήμη -

θα αρχίσει άραγε να θροΐζει

κάτι που κοιμάται εδώ και χρόνια στα κλαδιά της

Οχι.

Προφανώς απαιτώ πάρα πολλά —

όχι λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο.

Ποιηση: Wisława Szymborska

Μετάφραση στα Αγγλικά: Adam Czerniawski

Μετάφραση - απόδοση: Αλέξης Χαρισιάδης

Πίνακας: Edward Hoppe

Ας γίνει αυτή η επανάσταση

Ἀργὰ ἢ γρήγορα πρέπει νὰ συμβεῖ μιὰ ἐπανάσταση στη σκέψη, μιὰ ἐπανάσταση ἐλευθερωτικὴ ἀπὸ τὴν δύναμη τοῦ ἀντικειμενικοῦ κόσμου, ἀπὸ τὴν ὕπνωση αὐτῶν ποὺ ὀνομάζουμε ἀντικειμενικὲς πραγματικότητες. Τότε ἡ ἑρμηνεία τῆς ἀποκάλυψης θὰ μεταφερθεῖ στὴν ὑπαρξιακὴ ὑποκειμενικότητα. Τότε ἐπίσης ἡ Ἀλήθεια θὰ νοηθεῖ, ὄχι ὡς προκαθορισμὸς (γενικὸ λογικὸ κῦρος), ἀλλὰ ὡσὰν ὑπαρξιακὴ ἐλευθερία.

Νικολάι Μπερντιαεφ
Αλήθεια και Αποκάλυψη, σελ. 139
Μετάφραση Χρηστος Μαλεβίτσης
Εκδόσεις Αρμός

Ίχνη

Απαγγελία του ποιήματος Ίχνη από την ομώνυμη ποιητική μου συλλογή, Εκδόσεις Πληθώρα. Απαγγέλει η ηθοποιός Αριστέα Κοντραφούρη.

Η ζωή είναι ίδια κάθε μέρα

Η ζωή είναι ίδια κάθε μέρα.
Αυτό που φεύγει, Λυδία,
Απ' αυτό που είμαστε,
Κι απ' αυτό που δεν είμαστε
Εξίσου φεύγει.
Σαπίζει και πέφτει το φρούτο
Ακόμη κι αν δεν το 'κοψες ποτέ. 

Fernando Pessoa, Ποιήματα
Εκδόσεις Printa
Μετάφραση: Γιάννης Σουλιώτης
Πίνακας: William Coldstream

Ορισμός του Υπαρξισμού

Ο υπαρξισμός μπορεί να οριστεί με πολλούς τρόπους, ωστόσο ο σπουδαιότερος, είναι αυτός που περιγράφει τον υπαρξισμό ως φιλοσοφία, η οποία δεν δέχεται την εξαντικειμενισμενη γνώση. Η ύπαρξη δεν μπορεί να καταστεί αντικείμενο γνώσης. Εξαντικειμενισμός σημαίνει αποξένωση, απώλεια της ατομικότητας, απώλεια της ελευθερίας, υποδούλωση στο κοινό, και γνώση μέσω των εννοιών. 

Νικολάι Μπερντιαεφ
Αλήθεια και Αποκάλυψη
Μετάφραση Χρηστος Μαλεβίτσης
Εκδόσεις Αρμος

Ένας Απολογισμός

Όταν το 2006 είχα ξεκινήσει να γράφω στο blog αυτό, δεν ήταν στο προσκήνιο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. To Facebook και το Twitter μόλις είχαν ξεκινήσει και σχεδόν κανείς δεν τα ήξερε ακόμα.  Το Instagram εμφανίστηκε αρκετά μετά. Τα blogs ήταν τότε στην άνθιση τους. Και ήταν ένας ωραίος και δημιουργικός τρόπος επικοινωνίας. Έτσι ξεκίνησε και το blog αυτό, τα Κοχύλια, σαν ένα πείραμα συμμετοχής και έκφρασης στο διαδίκτυο. 

Περνούσαν τα χρόνια και από τη μία το Facebook και στη συνέχεια και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επικράτησαν. Λίγοι bloggers συνέχισαν. Μπορώ να πω πως ήμουν από αυτούς που συνέχισαν εδώ, αν και με πολύ μικρότερη συχνότητα, καθώς επέλεξα να συμμετέχω και στα υπόλοιπα αρκετά ενεργά. Ποτέ όμως η αίσθηση που μου έδινε η ανάρτηση στο blog μου δεν ήταν το ίδιο με τις αναρτήσεις αλλού. Μπορεί να ήταν μια νοσταλγική διάθεση, ή μπορεί να είναι η διαφορετικότητα του μέσου αυτού. Σε κάθε περίπτωση, αλλιώς νιώθω την εδώ "γωνιά" και αλλιώς τις όποιες ου αναρτήσεις στο Facebook και πολύ λιγότερο στο Instagram. 

Επιστρέφοντας μετά από πολύν καιρό είναι η αλήθεια, συνειδητοποίησα πως θέλω να βρίσκομαι περισσότερο εδώ παρά στα άλλα μέσα, Ο χώρος δίνει την ψευδαίσθηση του πιο "δικού μου". Ένα δημόσιο ημερολόγιο που όμως μου δίνει την δυνατότητα να μοιράζομαι ό,τι ξεχωρίζω ως ενδιαφέρον και άξιο λόγου. Είναι ο χώρος όπου θα μιλήσω για την Υπαρξιακή-Ποιητική Ψυχοθεραπεία, θα μιλήσω για τον υπαρξισμός, για την ποίηση, για την Τέχνη, για αγαπημένα βιβλία και θα φέρω εικόνες από ζωγράφους που αγαπώ. 

Πέρασαν 16 χρόνια από τότε που έκανα τη πρώτη ανάρτηση μου εδώ. Ο Φοίβου και ο Χρήστος ήταν μωρά ενός έτους.  Το "γίγνεσθαι" η Ελληνική Εταιρεία Υπαρξιακής Ψυχολογίας είχε μόλις πριν δύο χρόνια ιδρυθεί. Το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα ακόμα δεν είχε ακομα ξεκινήσει. Τότε, οι δύο μου γονείς ζούσαν ακόμα. Δεν είχα καν ξεκινήσει το διδακτορικό μου στην ψυχολογία στο Πάντειο. Ενώ τώρα; Τα παιδιά μεγάλωσαν, 17χρονα παλληκάρια, έτοιμα σχεδόν να βγούνε μόνα τους πια στη ζωή. Οι γονείς αρρώστησαν και πέθαναν. Το "γίγνεσθαι" αναπτύχθηκε, μεγάλωσε και ωρίμασε. Το διδακτορικό ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε. Γεννήθηκε η Υπαρξιακή-Ποιητική Ψυχοθεραπεία, ως ο δικός μου τρόπος, η δική μου μικρή συνεισφορά στο πεδίο της ψυχοθεραπείας.Έγραψα ένα μικρό βιβλίο που το ονόμασα "Σημειώσεις ενός Υπαρξιστής", εξέδωσα και την ποιητική συλλογή Ίχνη. Έγιναν κι άλλα πολλά που ασφαλώς δεν αρμόζει να γραφτούν σε έναν δημόσιο απολογισμό. Αυτά αρκούν, δεν είναι λίγα. 

Πέρασαν 16 χρόνια. 

Η σωματική διάσταση της ύπαρξης

1 Φρίντριχ Νίτσε 1844-1900

• Το σώμα δεν λέει «Εγώ», το κάνει 
• Το σώμα δεν ανήκει στον «Εαυτό», το σώμα Είναι ο «Εαυτός». 
• Ο Εαυτός περιλαμβάνει την σοφία του σώματος και είναι μια εμπειρία πολύ βαθύτερη από τη σκέψη και την ορθολογική γνώση
• Η γνώση δεν έρχεται μέσα από μη-σωματικούς, αφηρημένους τρόπους αλλά απαιτεί τη συμμετοχή μας με όλο το είναι μας. 
• «Πιο αγνό και πιο ειλικρινές από τα λόγια είναι το σώμα και μιλάει για το νόημα της γης.»



2 Γκαμπριελ Μαρσέλ 1889-1973


• Η συνείδηση του Εαυτού μας είναι συνυφασμένη με το Σώμα. Δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε πραγματική την Ύπαρξη μας από την Σωματοποιημένη αυτή Συνείδηση του Εαυτού μας.
• Είμαστε δεμένοι στην Σωματικότητα μας όπως είμαστε δεμένοι με τη γη.
• Η ποιότητα της στάσης μας απέναντι στο σώμα καθορίζει την στάση μας και απέναντι στον κόσμο, δηλαδή στην Ύπαρξη.
• Αν η σχέση μας με το σώμα είναι μια σχέση που μετατρέπει το σώμα σε αντικείμενο είναι εν τέλη καταδικασμένη να αποτύχει.
• Το σώμα μου Δεν μου ανήκει επειδή έτσι μπορεί να μετατραπεί σε αντικείμενο.
• Τι είναι τελικά αυτό το σώμα του οποίου είμαι ταυτόχρονα Κύριος και Υπηρέτης;
• Η ασάφεια στην αντίληψη του κόσμου είναι αποτέλεσμα της ασάφειας με την οποία νιώθω το σώμα μου.
• Το κύριο αντικείμενο με το οποίο ταυτίζω τον εαυτό μου αλλά παραμένει ασύλληπτο και ακαθόριστο είναι το σώμα μου.

3 Μωρίς Μέρλοου-Πόντυ (Merleau-Ponty) 1908-1961 

• Είμαστε υπάρξεις «σωματικές»
• Είμαστε το σώμα μας
• Το σώμα είναι διφορούμενο γιατί είναι ταυτόχρονα αντικείμενο και υποκείμενο.
• Μέσω του σώματος συναντώ τον κόσμο
• Το δέρμα που είναι η εξωτερική επιφάνεια που παρουσιάζω στον κόσμο αλλά δεν είναι ένα σύνορο που χωρίζει δύο διαφορετικά πράγματα
• Μέσω του σώματος μου καταλαβαίνω του άλλους, όπως μέσω του σώματος μου αντιλαμβάνομαι τα πράγματα
• Η σχέση του λόγου με το σώμα πρέπει να έχει βιωματική αμεσότητα

4 Μάρτιν Χάιντεγκερ 1889-1976

• Η κατανόηση έχει πάντα αφετηρία σωματική.
• Η σκέψη χρειάζεται και το διαισθητικό στοιχείο το οποίο προέρχεται από το σωματικό βίωμα
• Βρισκόμαστε πάντοτε σε μια συναισθηματική "κατάσταση".

Κάθε ανθρώπινη ιστορία είναι αιώνια και ιερή

"Κάθε άνθρωπος δεν είναι απλώς ο εαυτός του. Είναι το μοναδικό, συγκεκριμένο, πάντα σημαντικό και αξιόλογο σημείο όπου διασταυρώνονται τα φαινόμενα του κόσμο, με τρόπο ξέχωρο, μοναδικό. Για τούτο, κάθε ιστορία ανθρώπινη είναι σημαντική, αιώνια και ιερή. Για τούτο, κάθε άνθρωπος, ενόσω ζει και εκπληρώνει τη θέληση της φύσης, είναι μια ύπαρξη υπέροχη που της πρέπει υπέρτατη προσοχή."

Έρμαν Έσσε Ντέμιαν Εκδώσεις Κατανιώτη Μετάφραση: Μαίρη Κιτσικοπούλου

Εκεί που δεν είμαι

 

"Μου φαίνεται πως θα ΄μουνα πάντα καλά εκεί που δεν είμαι, και τούτο το πρόβλημα της μετοίκησης είν΄ένα από κείνα που συζητώ αδιάκοπα με την ψυχή μου."

Σαρλ Μπωντλαιρ - Anywhere out of the world

Από την Ιερή Πηγή

 Σήμερα το βράδυ, ύστερα από μια κουραστική μέρα, ζήτησα να μου παίξει μια σονάτα του Μπετόβεν. Με τις αγγελικές της νότες, η μουσική με επανέφερε από το άγχος και την αγωνία στον αληθινό κόσμο, στη μόνη πραγματικότητα που υπάρχει, σ΄ αυτή που μας δίνει χαρά και αντοχή, στην πραγματικότητα μέσα στη οποία και για την οποία ζούμε.

Έρμαν Έσσε

Ο τελευταίος Ευρωπαίος 

Εκδόσεις Κάκτος

Δεν γνωρίζω

 

Δεν γνωρίζει κανείς αυτό που είναι.

Τι είμαι δεν γνωρίζω, δεν είμαι αυτό που ξέρω: 
Πράγμα κι όχι πράγμα: μια τελεία κι ένας κύκλος.

Άγγελος Σιλέσιος

Χερουβικός Οδοιπόρος

Μετάφραση: Θανάση Λάμπρου

Εκδόσεις: Περισπωμένη 

Είμαστε όντα εκκρεμή!

 

"Στην ποίηση και στον μύθο καταφεύγει η ουσία της ύπαρξης μας για να διασωθεί. Και εκεί μέσα πρέπει να την αναζητήσουμε. Είμαστε όντα οντολογικώς εκκρεμή."

Χρήστος Μαλεβίτσης

Η Ζωή και το Πνεύμα, σελ. 187

Rene Magritte - Διαλογισμός

Μετατρέποντας το φευγαλέο σε αιώνιο

 Η πλέον φευγαλέα χρονική μονάδα, η στιγμή, είναι αυτή ακριβώς που καλείται να αποκτήσει και να μας προσδώσει αιωνιότητα.

Ποια είναι αυτή η κάθετη έξαρση στην οποία μας καλεί ο συγγραφέας; Τι θα χρειαστεί να πράξουμε και πώς να είμαστε προσπαθώντας να μετατρέψουμε το στιγμιαίο σε αιώνιο;

Στην ποίηση το παράδοξο και το αντιφατικό είναι ο κανόνας. Η ταυτόχρονη ύπαρξη διαμετρικώς αντίθετων σχημάτων είναι όχι μόνο εφικτή αλλά ίσως και απαραίτητη.

Η ποίηση είναι ο χώρος όπου το στιγμιαίο μετασχηματίζεται και ανυψώνεται με τρόπο που όντως αγγίζει την αιωνιότητα. Το ποτέ-πια απλώνεται εύκολα και κατακτά την αιωνιότητα. Τέτοιες είναι οι στιγμές. Οι στιγμές μας. Φευγαλέες και ελάχιστες. Θυμίζουν το φως πυγολαμπίδας σε καλοκαιρινή νύχτα. Τόσο  μόνο, αυτό έχουμε. Αλλά αυτό αρκεί, όταν ποιητικά κατοικούμε τη στιγμή.

#existential_poetic_psychotherapy

Λαχτάρα για το Αιώνιο

Φαίνεται πως το να αφιερώνει κάποιος τη ζωή του στην τέχνη αξίζει τον κόπο. Και φαίνεται αυτό να συμβαίνει άσχετα με το αν ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν είναι ευτυχισμένος ή αν είναι και πολύ δυστυχισμένος. Η ίδια η τέχνη, το έργο, ή και η διαδικασία δημιουργίας του έργου μοιάζει να προσφέρει κάτι που είναι πάνω από την ευτυχία και τη δυστυχία. Τι είναι αυτό που είναι πάνω από την ευτυχία και τη δυστυχία;

Είναι η λαχτάρα για την αιωνιότητα. Ο άνθρωπος έχει επίγνωση της προσωρινότητας του και αυτό είναι αβάστακτο. Τόσο αβάστακτο που είναι ικανός να πιαστεί ακόμα και από την πιο ασήμαντη δραστηριότητα ακόμα και από την πιο αυτοκαταστροφική οδό προς τη λήθη προκειμένου να απομακρυνθεί από αυτήν την πικρή αλήθεια. Η τέχνη είναι ένας από τους πολλούς δρόμους αλλά από τους δρόμους που μοιάζει να αξίζουν. Αξίζει να ζεις και να πεθαίνεις για την τέχνη. Αυτό μας μεταφέρουν ως βίωμα οι καλλιτέχνες ανά τους αιώνες με τα λόγια τους αλλά και με το έργο τους.

Τι μπορεί να πάρει ο ψυχοθεραπευτής με αυτές τις διαπιστώσεις; Ισχύουν αυτές οι διαπιστώσεις για όλους τους ανθρώπους; Αν σχετίζονται με την υπαρξιακή κατάσταση του ανθρώπου εν γένει, αν είναι μέρος της ιδιαιτερότητας του ανθρώπου, αν μιλάμε σε οντολογικό επίπεδο θα διακινδυνεύσω να πω πως ναι. Το πώς εκφράζονται όμως για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά θα μας φέρνει μπροστά στην μοναδικότητα του καθενός.

Ποια είναι λοιπόν η γενίκευση που κρατά το θεραπευτής; Η λαχτάρα για το αιώνιο. Είναι και θα είναι εκεί, πίσω από όλα τα άλλα και θα ακούγεται στη σιωπή σαν ψίθυρος κι άλλες φορές θα είναι κραυγή και σπαραγμός.

Πίνακας: Gregoire Boonzaier

Τι είναι η Υπαρξιακή-Ποιητική Ψυχοθεραπεία;

Υπαρξιακή-ποιητική ψυχοθεραπεία είναι ένας όρος που παρουσιάστηκε στο συνέδριο υπαρξιακής ψυχοθεραπείας που πραγματοποιήσαμε σε συνεργασία με την Σουηδική Εταιρεία Υπαρξιακής Ψυχολογίας, το 2013 στην Κάρπαθο.

Αποτελεί μία προσπάθεια να αξιοποιηθεί το ποιητικό στοιχείο στη θεραπευτική διαδικασία και ιδίως στην υπαρξιακή ψυχοθεραπεία. 

Όταν μιλούμε για το ποιητικό στοιχείο, στο πλαίσιο της υπαρξιακής-ποιητικής ψυχοθεραπείας δεν αναφερόμαστε απλώς στην ποίηση αλλά στο ποιητικό στοιχείο εν γένη, όπως αυτό εμφανίζεται σε κάθε μορφή τέχνης. Με αυτή την έννοια ποιητής δεν είναι μόνο ο Όμηρος ή Ρίλκε αλλά ποιητής θεωρείται ο Μπαχ, Ο Μπετόβεν, Ο Ρέμπραντ και ο Πικάσο, για να αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Η υπαρξιακή-ποιητική ψυχοθεραπεία αναζητά το υψηλό εκείνο στοιχείο που μέσα από το έργο τους έχουν δημιουργήσει οι ποιητές αυτοί. Πώς αυτό το στοιχείο επηρεάζει τον θεραπευτή; Πώς το θεραπευόμενο; Κι αν η επίδραση αυτή, όπως υποθέτουμε, είναι ευεργετική, με ποιον τρόπο μπορεί να επηρεάσει την θεραπευτική διαδικασία; 

Πίνακας: Gregoire Boonzaier

Γιατί Υπαρξιακή-Ποιητική Ψυχοθεραπεία;

Ο λόγος που ο Ποιητικός δρόμος κρίνεται απαραίτητος στην υπαρξιακή ψυχοθεραπεία έγκειται στο γεγονός πως στην εποχή μας, οι εναλλακτικοί δρόμοι προς μία πνευματική απόκριση στην υπαρξιακή πρόκληση, είτε έχουν χάσει την εγκυρότητα τους είτε έχουν απλώς εγκαταλειφθεί ως ξεπερασμένοι η άγονοι. 

Στην εποχή του θριάμβου της τεχνολογίας και της θεοποίησης της επιστήμης, θεοποίησης που εκφράζεται ως αφελής επιστημονισμός, ή ως ακλόνητη πίστη στην τεχνική, μοιάζει ο δρόμος της αληθινής τέχνης, ο δρόμος ο Ποιητικός, να αποτελεί από τα λίγα μονοπάτια που απέμειναν, φωτίζοντας μας έμμεσα αλλά πραγματικά, υπενθυμίζοντας μας, τα ουσιώδη εκείνα που έχοντας λησμονηθεί, αφήνουν το ανθρώπινο πλάσμα έκθετο είτε στον μηδενισμό και την κενότητα είτε στην απελπισία και στην απόγνωση.

Έσχατη πίστη και ποιητική δημιουργία.

 

«Ἡ ἔσχατη πίστη εἶναι νά πιστεύεις σέ ἕναν μύθο πού ξέρεις πώς εἶναι μύθος, μιά καί δέν ὑπάρχει τίποτα καλύτερο. Ἡ ἐξαίσια ἀλήθεια εἶναι νά γνωρίζεις πώς εἶναι μύθος καί ἐντούτοις νά πιστεύεις σ‘αυτόν πρόθυμα»

Wallace Stevens, Adagia Αναφορά στο κείμενο "Ποίηση και/ως Φιλοσοφία" του Στέλιου Βιρβιδάκη, περιοδικό Ποιητική τεύχος 15. Και είναι αυτός ο τρόπος, όπου αφού έχεις διανύσει χέρσες εκτάσεις, άγονες πεδιάδες, κι αφού γνωρίστηκες καλά με τις ερήμους της ψυχής σου, εκείνες που η νεανική τότε μάτια σου αψηφούσε, φροντίζεις τώρα ταπεινά, με αληθινή όμως χαρα, τον κήπο σου, με τους θεούς και τους αγγέλους σου, ποιητικά. Ο πίνακας είναι του Kazimir Malevich

Η Ψυχοθεραπεία ως Αίνιγμα

Ένα πρόσφατο βίντεο σχετικά με την ψυχοθεραπεία. Στην πραγματικότητα αφορά στην στάση την οποία καλείται να έχει ο ψυχοθεραπευτής. Υπενθυμίζοντας πως αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι το τι κάνεις αλλά το πώς είσαι κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής προσπάθειας. 

Ίχνη