Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία υψηλά σημεία του πνεύματος. Αυτά σχετίζονται με την φιλοσοφία, με την ποίηση* και με την θρησκευτικότητα. Ο Χρήστος Μαλεβίτσης** μιλάει εκτενώς και για είδη συνειδήσεων που σχετίζονται με τις πνευματικές αυτές πηγές. Μιλάει για την φιλοσοφική συνείδηση, την ποιητική συνείδηση και την θρησκευτική συνείδηση. Ο ψυχοθεραπευτής θα μπορούσε να εμπλουτίσει την θεραπευτική του πρακτική όντας σε επαφή και με τα τρία αυτά είδη συνείδησης.
Η υπαρξιακή-ποιητική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία ρητώς αξιοποιεί τα δύο από αυτά τα τρία είδη πνευματικότητας. Το τρίτο, η θρησκευτικότητα, στη εποχή μας έχει εξοριστεί από την κοινή ανθρώπινη εμπειρία και δεν έχει τον ρόλο που επί αιώνες είχε. Δεν είναι τυχαίο ότι η έναρξη της ανάγκης για ψυχανάλυση και ψυχοθεραπεία συμπίπτει χρονικά με την δραματική κραυγή του Νίτσε περί του θανάτου του Θεού. Σε κάθε περίπτωση, η επαφή με την θρησκευτικότητα στην ψυχοθεραπεία, εκτός από τις περιπτώσεις που έρχεται από την πλευρά του θεραπευόμενου, είναι παρακινδυνευμένη.
Μιλώντας λοιπόν για υπαρξιακή-ποιητική ψυχοθεραπεία, το υπαρξιακό κομμάτι είναι αυτό που έχει την μεγαλύτερη συνάφεια με την φιλοσοφία και η ποιητική κομίζει τα βιώματα και τα διδάγματα που προέρχονται από την υψηλή τέχνη. Αυτά τα δύο στοιχεία δίνουν ευκαιρίες εμπλουτισμού της ψυχοθεραπευτικής πρακτικής.
Μια τέτοια προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία δεν μπορεί ποτέ να μετατραπεί σε μέθοδο. Το τεχνικό κομμάτι της ψυχοθεραπευτικής εκπαίδευσης παρέχει ασφαλώς το απαραίτητο πλαίσιο και τα εχέγγυα της θεραπευτικής αρτιότητας. Αποτελεί αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για μία πλήρη και ουσιαστική θεραπευτική δουλειά. Η υπαρξιακή-ποιητική ψυχοθεραπεία στηρίζεται στην τεχνική αλλά στην πορεία γίνεται και τέχνη.
Η φιλοσοφία και η ποίηση μπορούν να ανυψώσουν την θεραπεία στο επίπεδο εκείνο που της αρμόζει. Μια θεραπεία που αντιμετωπίζει τον άνθρωπο όχι ως σύνολο συμπτωμάτων προς βελτίωση, αν και ασφαλώς αυτά αποτελούν σημαντικό στόχο μιας θεραπείας, αλλά ως μια ύπαρξη που αναμετριέται στην κάθε ώρα της μέρας της με την πρόκληση της ίδιας της ζωής. Στόχος φιλόδοξος και κανείς δεν υποχρεούται να συμμεριστεί έναν τέτοιον τρόπο ψυχοθεραπείας.
Αλλά είναι η ίδια ζωή, με την κάθε μέρα της να έρχεται και να παρέρχεται, ανεπιστρεπτί, που μας ρωτάει: προς τι η λήθη, προς τι η σπατάλη, προς τι η αμεριμνησία; Ερωτήματα υπαρξιακά που τα γεννά η ίδια η ζωή αυτού που υπάρχει και ξέρει πως υπάρχει και ξέρει ότι θα πάψει σύντομα και να υπάρχει. Ερωτήματα που σε καμία περίπτωση δεν θα έρθουν με πρωτοβουλία του θεραπευτή. Αυτό θα ήταν αφελές και ανώφελο, θα έδειχνε και έλλειψη σεβασμού. Ο θεραπευτής, το μόνο που χρειάζεται είναι να τα αφουγκραστεί, όταν φθάνουν μέσα από την αφήγηση του θεραπευόμενου, πολλές φορές ψιθυριστά, και να τα αντέξει και να αναμετρηθεί μαζί τους όταν έρχονται ως κραυγή. Θα χρειαστεί όμως πρώτα να έχει και ο ίδιος διανύσει την πορεία του στην ανοιχτή, άγρια θάλασσα της δικής του ύπαρξης. Στην πορεία αυτή, υπάρχει ο χώρος, ιδιωτικά, και για επαφή με την τρίτη πηγή πνευματικότητας που προαναφέραμε, που δεν είναι άλλη από την επαφή με το ιερό, όπως ο καθένας το βιώνει.
* Όταν μιλάμε για ποίηση, στο πλαίσιο της υπαρξιακής-ποιητική ψυχοθεραπείας αναφερόμαστε στην τέχνη εν γένη και όχι μόνο στον ποιητικό λόγο. Ο Χάιντεγκερ στο έργο του "Η προέλευση του έργου τέχνης" σελ.120 λέει: "Κάθε τέχνη, μια και επιτρέπει να συμβεί η έλευση της αλήθειας τον όντων σαν τέτοιων, είναι κατ' ουσίαν ποίηση."
** Χρήστος Μαλεβίτσης, Δυτικά της Εδέμ, εκδόσεις Αρμός.
Η εικόνα είναι τμήμα από τον πίνακα του Vermeer: The mistress and the maid
