Πραγματικότητες

"Όλα είναι ύπνος γύρω μας. Η πραγματικότητα δεν αποκαλύπτεται παρά φωτισμένη από μια ποιητική αχτίδα"

George Braque

«Συλλογιέμαι πως η ζωή είναι μια πολύ θλιβερή φάρσα, επειδή έχουμε μέσα μας, χωρίς να ξέρουμε ούτε πώς, ούτε γιατί, ούτε από ποιον, την ανάγκη να απατάμε συνεχώς τον εαυτό μας με τη δημιουργία μιας πραγματικότητας (μια για τον καθένα και ποτέ την ίδια για όλους), η οποία κάπου κάπου αποκαλύπτεται όχι μόνο μάταιη αλλά και απατηλή. Όποιος έχει καταλάβει το παιχνίδι, δεν έχει αυταπάτες, όμως για εκείνον που καταφέρνει να μην αυταπατάται πια, η ζωή παύει να έχει και ουσία και ευχαρίστηση. Έτσι είναι.

Η τέχνη μου είναι γεμάτη πικρή συμπόνια για όλους εκείνους που αυταπατώνται. Αυτή, όμως, η συμπόνια δεν μπορεί να μην ακολουθιέται από τον άγριο εμπαιγμό της μοίρας που έχει καταδικάσει τον άνθρωπο στην αυταπάτη. Αυτή με λίγα λόγια, είναι η αιτία της πίκρας στην τέχνη μου και στη ζωή..»

Luigi Pirandello
Περιοδικό “Lettere”, Ρώμη 1924

Δύο απόψεις για την πραγματικότητα ιδωμένες από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Για τον Braque η ποιητική ματιά είναι αυτή που φωτίζει την πραγματικότητα. Ενώ για τον Πιραντέλο ο υποκειμενισμός στην προσέγγιση της πραγματικότητας είναι αναπόφευκτος και ταυτόχρονα πηγή πικρίας.

Ο πρώτος μοιάζει να είναι υπερβατικός με την έννοια πως αναζητά μια διαφορετική και ίσως πιο ουσιαστική πραγματικότητα σε κάτι πέρα από την καθημερινή εμπειρία, στην ποίηση. Ενώ ο άλλος φαίνεται να επιθυμεί ακόμα τη σταθερότητα μιας πιο στέρεας πραγματικότητας γνωρίζοντας όμως απόλυτα το ανέφικτο της αναζήτησης του.

Μου αρέσει η προσέγγιση του Μπρακ και δεν τη βρίσκω ασύμβατη με αυτή του Πιραντέλο. Και οι δύο, με τον τρόπο τους ο καθένας, λένε πως η πραγματικότητα απαιτεί τη δική μας συμμετοχή. Είτε δημιουργικά ως ποιητική αναζήτηση, είτε ανιχνευτικά ως κοίταγμα της αυταπάτης, είτε ακόμα και παθητικά ως αποδοχή του κοινώς παραδεκτού.

Έχουμε ευθύνη για την πραγματικότητα μας.

Πίνακες: Chuck Anzalone, Rene Magritte

Πρόκληση

Τα όστρακόδερμα ζουν ήσυχα τη σύντομη ζωή τους και πεθαίνοντας αφήνουν πίσω μια μικρή ομορφιά, ένα κοχύλι. Πόσοι από μας μπορούν να πουν το ίδιο;

Περι σχετικότητος του χρόνου

Σαν με ρωτούν «πόσο είναι;», απαντώ σε μήνες. Μιλάω για την ηλικία των δυο μου γιων. Δεκαεννέα μηνών απάντησα σήμερα μόλις το πρωί. Κανείς τους δεν παραξενεύτηκε.

Μα όταν πρόκειται για μένα, ούτε που σκέφτηκα να πω: «Σαράντα δύο χρόνων και πέντε μηνών περίπου». Θα ήτανε τουλάχιστον εκκεντρικό, ίσως γελοίο. Τι έγινε, μήπως οι μήνες έχασαν τη σημασία τους;

Ύστερα η σκέψη πέφτει στον πατέρα μου. Σήμερα που γράφω τις λέξεις αυτές είναι 32.131 ημερών. Δεν φαίνεται και τόσο δα πολύ για μια ζωή ολόκληρη. Κι όμως πρόκειται για περίπου ογδόντα οκτώ στροφές της γης γύρω απ΄ τον ήλιο.

Τριαντα δύο χιλιάδες εκατόν τριάντα μία. Περίεργος τρόπος θα μου πεις να λες την ηλικία. Κι όμως, αν το καλοσκεφτείς, στην ηλικία του, φαίνεται να ταιριάζει περισσότερο.

Στις παραλίες του χειμώνα

Το τυχαίο μας χαρίζει καμιά φορά πράγματα πολύτιμα. Είναι όπως όταν περπατάς σε ερημική παραλία του χειμώνα, βυθισμένος στη σκέψη σου και ξαφνικά το μάτι πέφτει σε μικρό, ταπεινό κοχύλι, φθαρμένο πλην όμορφο, μισοχωμένο στην άμμο.




Διάβαζα σήμερα το doncat, το μπλογκ του Ν. Δήμου και σε ένα σχόλιο της paragraphos βρήκα υπότιτλο για το δικό μου μπλογκ. Παραθέτω το υπέροχο ποίημα ολόκληρο:


Δεν ήταν άλλη η αγάπη μας
έφευγε ξαναγύριζε και μας έφερνε
ένα χαμηλωμένο βλέφαρο πολύ μακρινό
ένα χαμόγελο μαρμαρωμένο, χαμένο
μέσα στο πρωινό χορτάρι
ένα παράξενο κοχύλι που δοκίμαζε
να το εξηγήσει επίμονα η ψυχή μας.

H αγάπη μας δεν ήταν άλλη ψηλαφούσε
σιγά μέσα στα πράγματα που μας τριγύριζαν
να εξηγήσει γιατί δε θέλουμε να πεθάνουμε
με τόσο πάθος.

Kι αν κρατηθήκαμε από λαγόνια κι αν αγκαλιάσαμε
μ' όλη τη δύναμή μας άλλους αυχένες
κι αν σμίξαμε την ανάσα μας με την ανάσα
εκείνου του ανθρώπου
κι αν κλείσαμε τα μάτια μας, δεν ήταν άλλη
μονάχα αυτός ο βαθύτερος καημός να κρατηθούμε
μέσα στη φυγή.

Σεφέρης