Η Τελευταία Μέρα

Κι όμως ο θάνατος είναι κάτι που γίνεται. πως πεθαίνει
ένας άντρας;
Κι όμως κερδίζει κανείς το θάνατό του, το δικό του θάνατο,
που δεν ανήκει σε κανέναν άλλον
και τούτο το παιχνίδι είναι η ζωή.

Σεφέρης - από το ποίημα "Η Τελευταία Μέρα"


Ξαναγυρίζω σήμερα στα υπαρξιακά που είναι μία από τις μεγάλες μου αγάπες. Πέρασα την περσινή και φετινή χρονιά διδάσκοντας σε σεμινάρια υπαρξιακής ψυχολογίας. Κι όμως νιώθω πως όλα όσα είπα μέσα σε μια χρονιά συνοψίζονται στις λίγες αυτές γραμμές του Σεφέρη! Γι' αυτό νιώθω πως η τέχνη δεν είναι απλώς στολίδι στη ζωή μας. Δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ζωτικό, ζωτικότατο στοιχείο αν θέλει να ζήσει κανείς με τρόπο αυθεντικό. Αυθεντικό ως προς την ίδια του της ύπαρξη, ως προς αυτό που είναι.

Η μελέτης του υπαρξισμού είναι για μένα μελέτη ζωής. Για να είμαι πιο ακριβής (και πιο υπαρξιακός) είναι η μελέτη του πως να ζήσω την μία και μοναδική ζωή μου. Προσωπικά θεωρώ την αναζήτηση αυτή την κορυφαία μας ευθύνη για τη ζωή μας, για τις ώρες μας, για την ύπαρξη μας. Το θέμα καίει. Το θέμα επείγει. Επίσης το θέμα αγχώνει. Δεν πειράζει. Το άγχος αυτό είναι αναπόφευκτο και σε κάποιο βαθμό απαραίτητο συστατικό του ταξιδιού αυτού προς την υπαρξιακή αναζήτηση.

Και ο Θάνατος; Τι να πω, νιώθω πως φλυαρώ αν προσθέσω πολλά. Ο ποιητής τα λέει όλα και τόσο καλύτερα από μένα. Το παιχνίδι του θανάτου μπορεί να κερδηθεί. Αλλά η νίκη είναι πάντα μέσα στην ίδια μας τη ζωή. Είναι στο εδώ και τώρα.

Η φωτογραφία είναι από την κηδεία του Σεφέρη

Να βρώ ένα κοχύλι

Να βρω ένα κοχύλι. Τι τύχη! Στην παραλία, παιδάκι. Θυμάμαι ακόμα τη χαρά. Μικρή ομορφιά κρυμμένη στην άμμο. Έστω σπασμένο, έστω μικρό το κάθε κοχυλάκι ήτανε θησαυρός πολύτιμος.

Δεν άλλαξαν πολλά. Έτοιμο να ενθουσιαστεί με την παραμικρή ανακάλυψη ακόμα το παιδί. Λαχταρά να την κρατήσει στα χέρια να μοιραστεί το κατόρθωμα του με τους άλλους.

Τώρα πια, δεν είναι μόνο κοχύλια οι θησαυροί μου. Μπορεί να είναι κάποιοι στίχοι από ποίημα που εντόπισα καθώς ξεφύλλιζα παλιό βιβλίο. Κάποια φωτογραφία διαλεγμένη από πολλές. Ένα κομμάτι μουσικής αγαπημένο. Μια σκέψη φρέσκια. Ένα κοίταγμα στα δέντρα με μάτια ζωγράφου.

Για σήμερα, ξαναγυρίζω σε μια ακόμα δική μου πολύτιμη παραλία: Σεφέρης.- Ποιήματα. Να τι βρήκα:

Κάθε γωνιά κι ένα κατάστημα γραμμοφώνων

κάθε κατάστημα κι εκατό γραμμόφωνα

κάθε γραμμόφωνο κι εκατό δίσκοι

και σε κάθε δίσκο

ένας ζωντανός παίζει μ΄ έναν πεθαμένο.

Πάρε τη χαλύβδινη βελόνα και ξεχώρισε τους αν μπορείς.

Τελευταία Αναλαμπή

1970 ή 1971. Λίγες φορές πήγα με τον πατέρα μου στον κινηματογράφο. Από τα παιδικά μου χρόνια μου έχει μείνει η ανάμνηση από μία μόνο φορά. Κι απ΄ την φορά αυτή θυμάμαι μονάχα μια στιγμή. Το έργο πρέπει να ήταν καουμπόικο. Προς το τέλος της ταινίας γινόταν κάποιο μακελειό από πυροβολισμούς. Μια σφαίρα πετυχαίνει έναν από τους ηθοποιούς και σωριάζεται κάτω. Νεκρός υποθέτω, αλλά όχι, κινεί το πόδι του για τελευταία φορά. "Κοίτα μπαμπά δεν πέθανε αλήθεια, στα ψέματα το κάνει, αφού τον είδα να κουνάει το πόδι του". "Τελευταία αναλαμπή!" μου λέει λακωνικά ο πατέρας μου. Δεν κατάλαβα. Δεν ρώτησα. Μου πήρε χρόνια να μάθω τι σημαίνει αναλαμπή και τι ήθελε να πει ο πατέρας μου.

2004. Έχουν περάσει χρόνια πολλά από την τελευταία φορά που πήγαμε στην Πόλη. Για μένα 25, για τον πατέρα μου 29. Οργανώσαμε το ταξίδι αυτό, που ήταν μια οικογενειακή επιστροφή στην Πόλη, μαζί με τον αδελφό και την μητέρα μου, γνωρίζοντας συνειδητά πως θα ήταν η τελευταία φορά που θα είμαστε και οι τέσσερις μαζί στην Πόλη. Αυτή η αίσθηση του "ποτέ πια" ήταν κυρίαρχη, τουλάχιστον για μένα στο ταξίδι αυτό. Και το ταξίδι πέτυχε. Ξανασυνδεθήκαμε με την Πόλη. Αλλά όσο πολύτιμο κι αν ήταν για μας το ταξίδι, στην πραγματικότητα το κάναμε κυρίως για τους γονείς και ειδικότερα για τον πατέρα μας. Αυτός ήταν που νιώθαμε πως δεν θα είχε άλλη ευκαιρία να ξαναπάει εκεί. Αυτός ήταν που δεν είχε ξαναγυρίσει ποτέ μέχρι τότε. Αποκορύφωση του ταξιδιού ήταν γι αυτόν το ταξίδι μας με το βαπόρι, Kadikoy - Karakoy. Μια διαδρομή που είχε κάνει χιλιάδες φορές στη ζωή του. Απ΄ το ταξίδι αυτό είναι και η παρακάτω φωτογραφία.


Προχθές που είδα τον πατέρα μου, με αμβλυμένες πια τις νοητικές αλλά και σωματικές του λειτουργίες θυμήθηκα τη φωτογραφία αυτή, του 2004 και σκέφτηκα: Τελευταία Αναλαμπή.

Κωνσταντινούπολη 1926

Έτος 1926. Παρελθόν που εγώ δεν έζησα αλλά οι απόηχοι του είναι μέσα μου. Παρουσιάζω εδώ δυό φωτογραφίες που μου αρέσουν από την εποχή εκείνη. Στην πρώτη είναι η γέφυρα του Γαλατά, κοιτάζοντας βόρεια. Στο βάθος φαίνεται ο Πύργος του Γαλατά.

Άλλη μια αγαπημένη φωτογραφία. Μου αρέσει η καμπύλη γραμμή του ιστίου που δένει με τους μιναρέδες και την καμπυλότητα του τρούλου του τζαμιού. Το ασπρόμαυρο και η αχνάδα από την αύρα του Βοσπόρου δημιουργεί έντονα την επιθυμία να ήμουν πραγματικά εκεί!