Όταν η μάζα υποφέρη από κάποια κακοτυχία ή απλώς νοιώθη κάποια ισχυρή επιθυμία, ο μεγάλος της πειρασμός είναι τούτη η διαρκής και σίγουρη δυνατότητα να απόκτηση το παν — χωρίς προσπάθεια, αγώνα, αμφιβολία ή κίνδυνο — απλώς με την πίεση ενός κουμπιού και θέτοντας την υπερδύναμη μηχανή σε κίνηση.
Η μάζα λέγει στον εαυτό της «L' Έtat, c'est moi», πράγμα που είναι ένα τέλειο λάθος. Το Κράτος είναι η μάζα μόνο με την έννοια που μπορούμε να πούμε πως δύο άνθρωποι είναι όμοιοι επειδή κανένας από αυτούς δεν ονομάζεται Γιάννης. Το σύγχρονο Κράτος και η μάζα ταυτίζονται μόνον κατά το ότι είναι ανώνυμα. Αλλά ο μαζάνθρωπος πράγματι πιστεύει πως αυτός είναι το Κράτος, και θέλει ολοένα και περισσότερο να θέτη τον μηχανισμό του σε κίνηση με οποιαδήποτε πρόφαση για να συντρίψη κάτωθέ του κάθε δημιουργική μειοψηφία που τον ενοχλεί — τον ενοχλεί σε οποιαδήποτε περιοχή των πραγμάτων: στην πολιτική, στις ιδέες, στην οικονομία.
Το αποτέλεσμα αυτής της τάσης θα είναι μοιραίο. Η αυθόρμητη κοινωνική δράση συνεχώς θα συντρίβεται από την παρέμβαση του Κράτους" καί δέν θά μπορή νά καρπίση άλλος καινούργιος σπόρος. Η κοινωνία θα ζη γ ι α το Κράτος, ο άνθρωπος γ ι α την κυβερνητική μηχανή. Και καθώς, εν τέλει, το Κράτος δεν είναι παρά μια μηχανή που η ύπαρξή της και η συντήρηση της εξαρτάται από την ζωτική υποστήριξη του περιβάλλοντος της, το Κράτος, αφού απομυζήσει και το μεδούλι της κοινωνίας, θα ξεμείνη χωρίς αίμα, ενας σκελετός, θα νεκρωθή μαζύ με τον σκουριασμένο θάνατο της μηχανής, που είναι πιο θλιβερός κι' από τον θάνατο ενός ζωντανού οργανισμού.
Ορτέγα Υ Γκασσετ
Η εξέγερση των μαζών
Μετάφραση: X. Μαλεβίτσης
